ओझं अपेक्षांचं
अंशिका बारावीच्या परिक्षेला बसली होती. घरात प्रत्येकाकडून तिच्यावर खूप अपेक्षा होत्या. आईला वाटत होतं, “माझी मुलगी पहिल्या क्रमांकाने उत्तीर्ण होईल.” वडिलांना वाटत होतं, “अंशिका इंजिनिअर होऊन घराचं नाव उज्ज्वल करेल.” तिच्या मोठ्या भावाला वाटत होतं, “माझ्या बहिणीने सर्वोत्तम कॉलेजमध्ये प्रवेश घ्यावा.”
अंशिकाच्या मनावर या सर्व अपेक्षांचं ओझं होतं. ती हुशार होती, पण परिपूर्ण होण्याच्या प्रयत्नात ती खूप तणावाखाली गेली होती. प्रत्येक पेपर दिल्यानंतर तिला सतत वाटत राहायचं की ती कुठेतरी कमी पडतेय. तिच्या मनात एकच विचार सतत घोळत होता – “मी चुकले तर काय होईल? घरच्यांना माझं अपयश सहन होईल का?”
शेवटी निकालाचा दिवस आला. अंशिकाने ८५% गुण मिळवले. तिचा निकाल उत्तम होता, पण तो तिच्या कुटुंबाच्या अपेक्षांपेक्षा थोडा कमी होता. घरात कोणीच तिच्यावर रागावलं नाही, पण त्यांच्या चेहऱ्यावर दिसणाऱ्या निराशेने अंशिकाच्या मनावर मोठा परिणाम झाला. आई म्हणाली, “चांगलं आहे, पण आणखी थोडं मेहनत केली असतीस तर ९०% सहज आले असते.” वडील म्हणाले, “पुढच्या वेळी आणखी चांगलं करायचं.”
अंशिकाला त्यांच्या बोलण्यात दोष नव्हता, पण तिच्या मनाला ते शब्द टोचले. ती सतत स्वतःला दोष देऊ लागली.
त्या रात्री अंशिकाने डायरीत लिहिलं, “मी कितीही चांगलं केलं तरी घरच्यांसाठी अपुरंच ठरतं. त्यांच्या अपेक्षांवर मी कधीच खरी उतरणार नाही.” तिला वाटत होतं, आयुष्य तिचं नसून ती केवळ इतरांच्या स्वप्नांसाठी जगतेय.
काही दिवसांनी तिच्या शाळेत ‘विद्यार्थ्यांसाठी मानसिक आरोग्य’ या विषयावर कार्यशाळा आयोजित करण्यात आली. तिथे मानसोपचारतज्ज्ञांनी सांगितलं, “आपल्या जीवनात इतरांची अपेक्षा पूर्ण करणं महत्त्वाचं आहे, पण त्याहून महत्त्वाचं आहे आपलं मानसिक आरोग्य आणि समाधान जपणं. प्रत्येक जण चुकतो, पण त्यातून शिकणं महत्त्वाचं आहे. आपण स्वतःवर विश्वास ठेवायला शिकायला हवं.”
या शब्दांनी अंशिकाच्या मनावर एक वेगळा प्रभाव पाडला. तिने त्या दिवशी ठरवलं की ती इतरांच्या अपेक्षांमध्ये स्वतःला हरवून टाकणार नाही. ती स्वतःच्या स्वप्नांसाठी मेहनत घेईल आणि यश-अपयश दोन्ही स्वीकारेल.
तिने घरी जाऊन आई-वडिलांशी मनमोकळं बोलणं केलं. “मी तुमचं समाधान मिळवण्यासाठी प्रामाणिकपणे प्रयत्न करते, पण कधी कधी तुमच्या अपेक्षांचं ओझं माझ्या मनावर खूप जड होतं. मला सांभाळा, माझ्या चुकांवर प्रेम करा.” तिच्या या शब्दांनी आई-वडीलही हळवे झाले. त्यांनी तिचं म्हणणं समजून घेतलं आणि तिला स्वतःचं आयुष्य स्वतःच्या पद्धतीने जगण्याची मुभा दिली.
त्या दिवसानंतर अंशिकाने आयुष्याला नव्या दृष्टिकोनातून पाहायला सुरुवात केली. अपेक्षांचं ओझं आता तिने प्रेरणा बनवलं होतं. ती यशासाठी धडपडू लागली, पण आता ती स्वतःसाठी जगत होती, इतरांच्या अपेक्षांसाठी नव्हे.
